पुणे: व्हिटॅमिन बी १२ शरीराच्या प्रत्येक अवयवासाठी खूप महत्त्वाचे आहे. कारण, त्याच्या मदतीनेच डीएनए आणि लाल रक्तपेशी तयार होऊ शकतात. मेंदू आणि पाठीच्या कणाच्या विकासातही ते महत्त्वाची भूमिका बजावते. एवढेच नाही तर केस, नखे आणि त्वचा चांगल्या स्थितीत ठेवण्यासाठी हे जीवनसत्वही जबाबदार आहे.
अशा परिस्थितीत व्हिटॅमिन बी १२ च्या कमतरतेमुळे शरीरात अनेक गंभीर लक्षणे दिसू लागतात. हे जीवनसत्व पाण्यात विरघळणारे आहे आणि ते प्रामुख्याने मांस, मासे, अंडी या दुग्धजन्य पदार्थांमध्ये आढळते. अशा परिस्थितीत शाकाहारी लोकांमध्ये व्हिटॅमिन बी १२ ची कमतरता अधिक सामान्य आहे. यासाठी लवकरात लवकर उपाययोजना करणे अत्यंत आवश्यक आहे; अन्यथा हळूहळू शरीरातील महत्त्वाची कार्ये ठप्प होऊ लागतात.
मज्जासंस्थेचे कार्य : व्हिटॅमिन बी १२ च्या कमतरतेमुळे मज्जासंस्थेमध्ये समस्या निर्माण होतात, ज्यामुळे हात आणि पायाला मुंग्या येणे, अशक्तपणा, चालण्यात अडचण, गोंधळ आणि न्यूरोपॅथी होते. या व्हिटॅमिनच्या दीर्घकाळापर्यंत कमतरतेमुळे चेतापेशींना कायमचे नुकसान होऊ शकते.
लाल रक्तपेशीचे उत्पादन: लाल रक्तपेशींच्या निर्मितीमध्ये व्हिटॅमिन बी १२ महत्त्वाची भूमिका बजावते. याशिवाय, शरीरातील लाल रक्तपेशींचे (आरबीसी) उत्पादन कमी होऊ शकते, ज्यामुळे अशक्तपणा होतो. या स्थितीत व्यक्तीला अत्यंत थकवा , अशक्तपणा आणि श्वास घेण्यात अडचण येऊ शकते, व्हिटॅमिन बी १२ च्या कमतरतेमुळे मेगालोब्ल्आस्टिक, अॅनिमिया देखील होऊ शकतो, जेथे रक्त पेशी सामान्य आणि असामान्य पेक्षा मोठ्या होतात.
मानसिक आरोग्य: व्हिटॅमिन बी १२ च्या कमतरतेचा मानसिक आरोग्यावरही परिणाम होतो. त्याची कमतरता उदासीनता, चिंता आणि मानसिक समस्या वाढवू शकते. यामुळे मेंदूतील सर्फेक्टंट्स कमी होतात, जे स्मृती, लक्ष आणि संज्ञानात्मक कार्यासाठी आवश्यक असतात. व्हिटॅमिन बी १२ ची कमतरता दीर्घकाळ राहिल्यास मानसिक कार्यक्षमतेवर कायमस्वरूपी परिणाम होऊ शकतो.
ऊर्जा पातळी: शरीरात ऊर्जा निर्मितीसाठी व्हिटॅमिन बी १२ आवश्यक आहे. हे अन्नातून ऊर्जा काढण्यास आणि शरीरातील उपयुक्त स्वरूपात रूपांतरित करण्यास मदत करते. व्हिटॅमिन बी १२ च्या कमतरतेमुळे थकवा, अशक्तपणा आणि ऊर्जेची कमतरता येते. यामुळे अशक्तपणा आणि मानसिक थकवा येऊ शकतो, ज्यामुळे व्यक्तीच्या कार्यक्षमतेवर आणि जीवनाच्या गुणवत्तेवर विपरित परिणाम होतो.
