पुणे प्राईम न्यूज : आजच्या युगात, लांब वेळ संगणकासमोर बसणे, चुकीची आसनशैली आणि जड वस्तू उचलणे यामुळे अनेक लोकांना स्नायू व हाडांच्या विकारांचा (Musculoskeletal Disorders) त्रास होतो. कामाच्या ठिकाणी योग्य एर्गोनॉमिक्स पाळल्यास या आजारांपासून बचाव करता येऊ शकतो. एर्गोनॉमिक्स म्हणजे कार्यक्षेत्राच्या गरजेनुसार शरीराच्या हालचाली आणि उपकरणे व्यवस्थित ठेवण्याची कला आहे, ज्यामुळे शरीरावर अनावश्यक ताण येत नाही.
स्नायू व हाडांच्या विकारांचे कारण:
कार्यस्थळावरील चुकीच्या आसनशैलीमुळे आणि एकाच प्रकारच्या हालचाली सतत करत राहिल्याने खालील समस्या उद्भवू शकतात:
मानेचा आणि पाठीचा ताण: लांब वेळापर्यंत चुकीच्या स्थितीत बसल्याने मान आणि पाठ यांवर अतिरिक्त ताण येतो.
कंबरदुखी: कामाच्या ठिकाणी चुकीची आसनशैली कंबरेच्या आजारांचे मुख्य कारण ठरते.
कवटी आणि मनगटाचे विकार: संगणक वापरात मनगटावर अतिरिक्त दबाव येतो, ज्यामुळे ‘कार्पल टनेल सिंड्रोम’ सारखे विकार होऊ शकतात.
डोळ्यांचे ताण: संगणकाच्या स्क्रीनकडे लांब वेळ पाहिल्याने डोळ्यांवर ताण येतो.
कार्यस्थळावरील एर्गोनॉमिक्सचे महत्त्व: कार्यस्थळावर योग्य एर्गोनॉमिक्स पाळल्यास स्नायू व हाडांच्या विकारांचा धोका कमी होतो आणि कामाची उत्पादकता वाढते. खालील काही टिप्स वापरून तुम्ही एर्गोनॉमिक्स सुधारू शकता:
योग्य खुर्चीचा वापर:
खुर्चीची उंची अशी असावी की पाय जमिनीवर सपाट ठेवता येतील.
मणक्याला योग्य आधार देणारी खुर्ची वापरा.
खुर्चीवर बसताना पाठ आणि मान सरळ ठेवा.
मॉनिटरची योग्य स्थिती:
संगणक मॉनिटर डोळ्यांच्या समोर आणि २०-३० इंच अंतरावर असावा.
मॉनिटरचा कोन असा ठेवा की डोळ्यांवर ताण येणार नाही.
माउस आणि कीबोर्डचा योग्य वापर:
माउस आणि कीबोर्ड वापरताना हात व मनगट सरळ ठेवा.
हाताला आधार देणारा माउसपॅड वापरा.
कीबोर्ड आणि माउस शरीराच्या जवळ ठेवा, ज्यामुळे हाताच्या स्नायूंवर कमी ताण येईल.
लहान विश्रांतीचे महत्त्व:
सतत काम करत राहिल्यास शरीरावर ताण येतो. त्यामुळे दर ३०-४५ मिनिटांनी लहान विश्रांती घ्या.
यावेळी उठून चालणे, स्ट्रेचिंग करणे आवश्यक आहे, ज्यामुळे रक्तप्रवाह सुधारतो.
योग्य वस्त्र आणि शूज: काम करताना आरामदायक कपडे आणि योग्य साइजचे शूज घालावे, जे शरीराला योग्य आधार देतील.
योग्य एर्गोनॉमिक्समुळे होणारे फायदे:
स्नायू व हाडांच्या विकारांपासून संरक्षण: चुकीच्या स्थितीत काम करण्यामुळे होणारे ताण आणि त्रास कमी होतो.
उत्पादकतेत वाढ: शरीरात त्रास नसेल तर कामात अधिक लक्ष केंद्रित करता येते.
आरोग्य सुधारणा: योग्य आसन आणि कामाचे नियोजन आरोग्य सुधारण्यास मदत करते.
कमी आजारपणाच्या रजा: शरीर निरोगी असल्यास आजारपणाच्या रजा कमी लागतात आणि कामाचे नियमितपण राखले जाते.
निष्कर्ष:
कार्यस्थळावरील योग्य एर्गोनॉमिक्समुळे शरीर निरोगी राहते, कामातील उत्पादकता वाढते आणि स्नायू व हाडांच्या विकारांपासून बचाव होतो. त्यामुळे, प्रत्येकाने आपले कार्यक्षेत्र योग्य रीतीने तयार करणे आणि शरीराच्या हालचालींवर लक्ष देणे आवश्यक आहे. आपल्या आरोग्याची काळजी घेणे म्हणजे दीर्घकाळ टिकणारी कार्यक्षमता आणि तणावमुक्त जीवनशैलीचा मार्ग होय.
– डॉ.रामप्रसाद धरणगुत्ती (अस्तिरोग तज्ज्ञ, विश्वराज हॉस्पिटल लोणी काळभोर)
